Interview: Fiona Mozley over haar debuutroman Elmet
‘Ik denk graag na over mensen die echt heel anders zijn dan ik’
Fiona Mozley (York, 1988) stond met haar debuutroman Elmet op de shortlist van de prestigieuze Man Booker Prize 2017. Deze duistere gothic novel vertelt het tragische verhaal van een moederloos gezin dat woont in een door vader gebouwd houten huis in een verlaten bos in de omgeving van Yorkshire. De titel Elmet verwijst naar het laatste onafhankelijke Keltische koninkrijk in Engeland, dat tot in de zeventiende eeuw een heenkomen bood aan mensen die zich buiten de maatschappij wilden plaatsen. Fiona Mozley studeerde middeleeuwse geschiedenis terwijl ze aan dit debuut werkte. Onlangs is de Nederlandse vertaling van Elmet verschenen.
Door Monique Huijdink
Is je leven dramatisch veranderd sinds Elmet op de shortlist van The Man Booker Prize 2017 stond?
Fiona Mozley: ‘Het heeft mijn leven volkomen veranderd. Ik was de totale onbekende op de Bookerlijst en stond opeens in alle kranten in Groot-Brittannië. Ik werd uitgenodigd voor programma’s op radio en tv, ook in Amerika. Dat was allemaal heel raar.’
Wilde je altijd al schrijver worden?
‘Eigenlijk niet. Ik hield wel schrijven maar dacht dat het schrijverschap geen realistisch carrièredoel was. Het is meer een fantasieberoep, zoals een kind dat superheld wil worden. Ik droomde er wel over om een roman te schrijven die uitgegeven zou worden. Maar alleen al het voltooien van de roman in drie jaar was een hele prestatie. Ik schreef in die tijd ook aan mijn scriptie over middeleeuwse geschiedenis. Die twee schrijfprojecten complementeerden elkaar op een prettige manier: het ene is creatiever, het andere analytischer.’
Elmet speelt in de huidige tijd maar had ook in de middeleeuwen kunnen spelen: het gezin van vader (papa), dochter (Cathy) en zoon (Daniel) leeft zonder moderne technologie in een afgelegen bos van wat de natuur biedt.
‘Ik wilde het verschil tussen diverse manieren van leven in verschillende tijdperken onderzoeken. De manier waarop zij leven is bijna op een middeleeuwse manier maar tegen de achtergrond van de huidige tijd. Ik wilde het een tijdloos karakter geven.’
Waar komt je belangstelling voor de middeleeuwen vandaan?
‘Waarschijnlijk omdat ik in York in het noorden van Engeland ben opgegroeid. York heeft een indrukwekkende middeleeuwse geschiedenis. Ik was in mijn jeugd omringd door gotische architectuur. Ik denk graag na over mensen die echt heel anders zijn dan ik. Middeleeuwers hadden een heel andere kijk op de wereld dan wij. Er zijn natuurlijk ook overeenkomsten met ons, maar zij geloofden in andere dingen en leefden in een totaal andere wereld. Dat vind ik fascinerend.’
Trok je als kind vaak de bossen in die je beschrijft in Elmet?
‘Mijn vader en ik gingen daar regelmatig mountainbiken en ik stelde me weleens voor hoe het leven in die omgeving in vroeger tijden zou zijn geweest. Daar had ik romantische ideeën over. Ik was als kind geïnteresseerd in de verhalen van Robin Hood die ook in de middeleeuwen spelen. Er is een overeenkomst tussen Elmet en Robin Hood want mijn personages zijn ook mensen die zich terugtrekken om in de bossen te gaan leven.’
Ook omdat Robin Hood opkomt voor de armen? Elmet gaat voor een deel over sociaal onrecht.
‘Daar had ik nog niet over nagedacht, maar nu je het zegt is dat wel zo.’
Het boek begint met een quote van de Britse dichter Ted Hughes uit zijn bundel Remains of Elmet. Hij groeide ook op in de buurt van Yorkshire, net als jij. Hebben zijn gedichten je beïnvloed bij het schrijven?
‘Grappig genoeg had ik het boek al half geschreven voordat ik aan die gedichten begon. Ik zocht in die fase nog naar een titel en ik wist toen ik de bundel van Ted Hughes zag meteen dat het ‘Elmet’ moest worden. Daarna ben ik zijn gedichten pas gaan lezen. Het had dus achteraf een effect, vooral bij het herschrijven van de details.’
Met welk idee begon je aan Elmet?
‘Met het huis in het bos, de omgeving. Daaruit kwamen de hoofdpersonen Cathy en papa naar voren. De verteller en ik-figuur Daniel kwam pas later omdat ik wist dat Cathy noch papa de vertelstem in het boek zouden kunnen zijn, want ze zijn als personages niet erg spraakzaam. Zo ontstond deze jongen van veertien die als een toeschouwer van een afstandje zijn eigen gezin observeert. Daniel is pas veertien omdat ik een naïeve verteller wilde. Hij is een meisjesachtige jongen die nadenkt over zijn gender. Alle leden van het gezin hebben een problematische verhouding met hun lichaam. Cathy (15) voelt zich gevangen in haar vrouwenlichaam. Papa is een reus van een man die zijn geld verdient met illegale bokswedstrijden – dat gebeurt daadwerkelijk in Yorkshire. Ze zijn zich alle drie heel bewust van hun lichaam en wat de betekenis ervan is. Ik wilde dat de gedachten over gender een onderdeel zouden uitmaken van deze roman. Papa heeft geen problemen met zijn mannelijkheid maar hij beleeft de wereld wel op een bepaalde manier door zijn enorme gestalte. Je lichaam bepaalt voor een deel welke ervaringen je opdoet in de wereld.’
Het is nogal een duistere roman geworden. Wilde je bij voorbaat een gothic novel schrijven?
‘Niet bij voorbaat, maar ik verwijs wel naar romans die in die traditie geschreven zijn. Cathy is bijvoorbeeld vernoemd naar Catherine uit Wuthering Heights van Emily Brontë. Brontë leefde ook in de buurt van waar ik ben opgegroeid. Er bestaat nu een stroming in het noorden van Engeland van schrijvers die romans in de gotische traditie schrijven. Ik wilde het wel per se in de huidige tijd laten afspelen omdat het ook gaat over mensen in de marges van de samenleving, onderwerpen die te maken hebben met overheidsbeleid, die het mensen moeilijk maken in het noorden van Engeland.’
Daniel, Cathy en papa hebben geen internet, geen tv, geen telefoon. De vaderfiguur wil de kinderen op die manier beschermen tegen de boze buitenwereld, maar daardoor worden ze juist kwetsbaarder.
‘Omdat papa zo groot en sterk is, kan hij zich niet voorstellen hoe zijn kinderen zouden kunnen overleven zonder hem omdat ze niet zo groot zijn als hij. Hij kan zich geen andere manier voorstellen om ze te beschermen dan deze. Dat loopt niet goed af. Ik heb geen hekel aan moderne technologie maar ik denk wel dat er goede en slechte kanten aan zitten. Ik vind de overdaad aan informatie en het gebruik van big data best angstaanjagend. Misschien is dat iets van mijn generatie, het grootste deel van ons leven zijn we online. Daarom vind ik het ook leuk om me de wereld zonder die technologie voor te stellen.’
De moeder is afwezig in Elmet. Waarom besloot je om de kinderen een moeder te onthouden?
‘Ik wilde dat Cathy geen duidelijk vrouwelijk rolmodel zou hebben. Cathy is heel bang om een vrouw te worden. Toen ze nog wel toegang had tot tv en nieuws zag ze welke vreselijke dingen er konden gebeuren met vrouwen. Vooral jonge vrouwen worden het slachtoffer van moord en seksueel geweld.’
In Elmet komt veel sociaal onrecht voor tussen rijke landeigenaren, arme huurders en dagloners. Waarom wilde je die levens beschrijven?
‘Ik heb zelf niet zo’n achtergrond maar ik ken de levens van mensen die in armoede leven of opgroeien wel van dichtbij. Ik heb gezien hoe mensen die bijvoorbeeld door een ziekte hun baan verloren geen hulp kregen van de overheid. Ik maak me daar druk over en wilde die mensen in de roman een stem geven. Veel van de economie in Groot-Brittannië draait om het bezit van onroerend goed en de prijsstijgingen daarvan, waardoor mensen steeds hogere huren moeten betalen. Ik woonde een poosje in London en betaalde daar een zeer hoge huur voor een kleine, niet al te beste woonruimte. Mijn hoofdpersoon bouwt zelf een huis in een stuk bos dat door niemand gebruikt wordt. Dus je vraagt je af wat is dan het probleem? Het probleem is dat de grond van iemand is die niet wil dat meer mensen zijn voorbeeld volgen.’
Er komt veel geweld voor in Elmet, ook seksueel geweld. Waarom?
‘De vertelstructuur is gebaseerd op een western, dus er moest vanzelfsprekend een heftige confrontatie komen met veel geweld als climax. De twee belangrijkste thema’s zijn landschap en lichamen, ik had dus iets heel visueels nodig wat een groot risico voor de lichamen zou vormen.’
Werk je al aan een nieuwe roman?
‘Ik ben halverwege mijn nieuwe boek dat heel anders zal worden dan Elmet, zowel in stijl als inhoud. Er is wel weer een strijd over een bepaald stuk land maar dan in de stad. Het gaat over de sluiting van een oud bordeel waar men luxe flats wil gaan bouwen, over gentrificatie in centraal London en de positie van sekswerkers. Deze roman wordt veel lichter dan Elmet met veel meer humor.’
